Litterae Vikingorum, Pars III: Runae Anglicae

Cum sit pri­oribus scrip­tis quae­si­tum quo­mo­do runae ex lit­teris Lati­nis orig­inem trax­erint, res pos­tu­lare vide­tur ut alia via ad hoc argu­men­tum accedam. Quaeret hic quispi­am, qua­nam causa fac­tum sit ut iterum de runis nar­ran­dum sus­ceper­im. Nec for­t­asse cuiv­is satis per­spicu­um est, quid sit quod Lati­nae lin­guae amantes se dent studi­is semi­bar­baris, ut cum Hor­a­tio loquar: quid ad nos, “quis sub Arc­to / rex gel­i­dae met­u­atur orae” (lib. I, carm. XXVI)? At rationem red­dam non infir­mam; nam restant mul­ta et dic­tu iucun­da quae de hac re exponi possint. Praeter­mit­ten­dum non est runas eti­am apud Ang­los quon­dam in usu fuisse, quarum pars Latine est inscrip­ta. De his nunc sen­ten­tia stat disserere.

Ab Aquilone Pandetur Omne Malum

Quid acer­bius nobis, qui amore lin­guae Lati­nae dif­fer­a­mur, exi­tio imperii Romani? Atqui nemo est quin sci­at glo­ri­am, opes, omnia humana incer­ta ac cad­u­ca esse, ut secun­dum Lucanum: 

“In se magna ruunt: laetis hunc numi­na rebus /
crescen­di posuere modum.”

— Pharsali­ae lib. I.LXXXI

Romana re ever­sa bar­bari nova con­diderunt reg­na, quo­rum autem leg­es atque insti­tu­ta alia ratione in ali­is part­ibus imponeban­tur. Cum maior pars civi­um eti­am tunc Romani essent, hi saepe ut mag­i­s­tra­tus muner­ibus suis fun­gi per­rexerunt. Omni­no aliter res in Bri­tan­nia, olim provin­cia, evenit. Bri­tan­ni undique obses­si ab Hiber­nis ac Pic­tis, questi sunt:

“Repel­lunt bar­bari ad mare, repel­lit mare ad bar­baros; inter haec duo gen­era funerum aut iugu­la­mur aut mergimur.”

Quam epis­tu­lam refert Gildas in opere de excidio et con­ques­tu Bri­tan­ni­ae (cap. XX). Haud raro eti­am fac­tum est ut mer­ce­narii Ger­mani, qui ad Bri­tan­nos defend­en­dos con­duc­ti essent, bonis illo­rum agrisque ipsis vi et armis potiren­tur. Iam Fatis hor­ri­da bel­la gen­ti Bri­tan­no­rum admove­ban­tur. Sic enim illa bar­baries, “quae in remo­tis insulis glacialem fre­quen­tat oceanum, “Sax­ones, Angli, Iuti, Frisii ali­aeque nationes ad Bri­tan­ni­am se con­tulerunt. Furore indomi­to, crudeli­tate vix audi­ta, sed eti­am sin­gu­lari vir­tute bar­bari vic­to­ri­am reportare. Posthac suopte more vixerunt, nec lin­guam subiec­to­rum didicerunt nec pili fecere res quae ad humanum cul­tum civilemque per­ti­nent: ther­mas, vias, urbes, bonas artes. Quin eti­am excid­it ali­quamdiu usus nummorum.

Mul­tum inter­ces­sit tem­pus ante­quam fides Chris­tiana apud Ang­los invaluit; quae tan­dem bar­baros Romana doc­t­ri­na sic imbuit, ut bre­vi ad sum­mum per­venirent cumu­lum lit­ter­arum. Angli enim non pau­ci inter opti­mos scrip­tores medii aevi numer­an­tur, ut puta Beda ven­er­a­bilis, Flac­cus Albi­nus Alcui­nus, Alfricus Gram­mati­cus. Sed vere­or ne fusius de hac re locu­tus sim; iterum ad runas!

Lupino Lacte Nutriti

Angli, licet sae­vi prin­ci­pio, tamen a lit­teris non admod­um alieni erant; immo, ut for­t­asse iam scite coniec­tastis, secum usum runarum fere­bant. Ne nimia mate­ri­arum far­ragine obru­a­mur, duas ele­gi inscrip­tiones quae ad stu­dia Lati­na spectent. Infra posi­ta est bractea, nomis­ma quod­dam ex auro fac­tum, cuius inscrip­tio ini­tium capit a crista galeae.

De harum sig­ni­fi­ca­tione runarum – vere abstrusa res et recon­di­ta! – ambigitur:

g͡æg͡og͡æ · mægæ ·medu

Nec promp­tum est dicere, utrum incan­ta­men­tum quod­dam sit an re vera artifex lit­teras satis nesciver­it.  Quod autem lec­torem admi­ra­tione movet, ima­go est. Nonne effin­git lupam infan­tibus ubera praeben­tem? Et qui sunt illi infantes, nisi Romu­lus et Remus? Pro­fec­to artifex imi­ta­tus est num­mum Romanum, cuius genus Urbs Roma appel­latur.

Nul­lum est dubi­um quin num­mus huius gener­is exem­p­lo fuer­it arti­fi­ci Ger­mano. Nae, ipsae stel­lae in utraque con­spici pos­sunt! Ceterum bracteae illius aetatis tan­tum­mo­do altera in facie sig­natae sunt; hanc ob causam ambas imag­ines in unum coni­unx­it artifex.

Inter notis­si­mas res inscrip­tas habetur scrini­um quod­dam ex Ausona vico Gal­li­ae nom­i­na­tum, Anglice “Auzon cas­ket” (vel “Franks cas­ket”); ibi enim saec. XIX inven­tum est. Tamen con­stat scrini­um in Anglia saec. VIII ine­unte ex ossis bal­ae­nae fac­tum esse. Non adhibebatur velut cap­sa ad reliquias cuiusquam sanc­ti homin­is ser­van­das, sed potius capiebat librum, for­t­asse psalteri­um. Mul­tae et vari­ae res imag­inibus runisque in scrinii lat­eribus descri­bun­tur. Nescio­quare eti­am hoc in loco artifex imag­inem fratrum Romano­rum finxit.

Instruc­ta est ima­go runis, quae Anglice sonant: Romwalus and Reumwalus, twe­gen gebroðra; afed­de hie wylf in Rome­ceas­tre, eðle unneah. Hoc est in Lat­inum ver­sum: ‘Romu­lus et Remus, fratres duo; hos nutriv­it lupa Romae in urbe, procul a patria.’

Quam cupi­di viden­tur huius de gem­in­is fratribus fab­u­lae Angli fuisse! Sunt qui putent hoc studi­um ex eo ortum esse, quod con­sim­ilis videre­tur nar­ra­tioni cele­ber­ri­mae Angli­cae. Nam fratres duo, Hengist et Hor­sa, tradun­tur cum sua cohorte fero­cis­si­ma ad Can­ti­am regionem pro­gres­si bel­la Bri­tan­nis intulisse. De illis Beda ven­er­a­bilis in His­to­ria eccle­si­as­ti­ca gen­tis Anglo­rum nar­rat:

“Duces fuisse per­hiben­tur eorum pri­mi duo fratres Hengist et Hor­sa; e quibus Hor­sa postea occis­us in bel­lo a Bret­tonibus, hactenus in ori­en­tal­ibus Can­ti­ae part­ibus mon­u­men­tum habet suo nomine insigne.”

— Beda ven­er­a­bilis, His­to­ria eccle­si­as­ti­ca gen­tis Anglo­rum, I.XV

Ab Oisc, fil­io Hengisti, orig­inem duxerunt reges Can­tu­ar­iens­es, quo­rum stirps exinde appel­la­ta est Oiscin­gi. Illa nar­ra­tio eo spec­tavit, ut osten­deret pri­mum reg­num Anglo­rum esse in Can­tia con­di­tum; eamque ob causam reg­uli harum fini­um dig­ni­tate longe ante­cellere ceteris reg­ibus Anglo­rum. Auc­tor por­ro His­to­ri­ae Brit­ton­um, qui fer­tur fuisse monachus Cam­bren­sis nomine Nen­nius, mul­tas fratrum res ges­tas in lit­teras ret­tulit. Nam mem­o­rat Hengist mirum in mod­um Vor­tigern, regem Bri­tan­no­rum, decepisse. Illius fil­ia, apud recen­tiores auc­tores Rowe­na nom­i­na­ta, regem ine­bri­um sic allex­it ut agros patri traderet, ea sane condi­cione ut rex se in mat­ri­mo­ni­um duc­eret; quae hic mente epota ad libidinem pronus adnu­it (silent leg­es inter con­vivia!). Eo pacto exis­tima­batur Hengist Can­ti­am iure (plus minusve) adep­tus esse.

Runica Latina

Ac priusquam ser­mo ad finem addu­catur, non ab re visum est ali­qua runarum exem­pla Lati­narum con­ferre. Scrini­um enim Auso­ni­um non tan­tum Anglice inscrip­tum est, verum uno in loco eti­am Latine. Enar­rant et insculp­tae imag­ines et lit­ter­ae de Hierosoly­mo­rum expug­na­tione, quae Tito imper­ante est fac­ta. In mar­gin­ibus inscrip­tum est runis: Hér feo­htaþ Titus and Iuþeas. ‘Hic pug­nant Titus et Iudaei.’ Quod sequitur tit­u­lus ex parte Lati­nis lit­teris, ex parte runis Latine inscrip­tus: Hic fugiunt Hierusal­im habi­ta­tores. Hae autem lit­ter­ae argu­men­to sunt arti­ficem for­t­asse non impense doc­tum fuisse; haud enim perite ver­ba inscrip­sit quae sunt FUGIANT et afi­ta­tores. (Ceterum inda­ga­tores runarum lit­teris Lati­nis uti solent qua­dratis, cras­sioribus autem runis, cum inscrip­tiones describunt.)

Mon­u­men­ta, tit­uli, num­mi modo runis, modo lit­teris Lati­nis inscribeban­tur. Dignum mem­o­ratu est quod nom­i­na quae in num­mis inve­ni­un­tur Lati­nis lit­teris pro rege, runis pro mon­e­tario non­numquam inscrip­ta sunt. Nec illud praeter­mis­er­im, quod Angli viden­tur eti­am sump­sisse ali­quas con­sue­tudines scriben­di ex cul­tu lit­ter­arum Lati­narum; nam exem­pli causa adhibeban­tur non numquam com­pen­dia, sicut xps et scs pro ver­bis quae sunt Chris­tus et sanc­tus. Quae omnia affa­tim illud demon­strant, quod doc­tores huius aetatis Lati­nae lin­guae non inscii, id est monachi et sac­er­dotes, inter­dum oper­am dedisse runis. Tam cito enim et late novi mores runas scriben­di man­averunt per reg­na Anglo­rum, ut non sit dubi­um quin per eccle­si­ae mag­istros fac­tum sit. Haud mul­tum de ipsis notis lit­ter­arum adhuc locu­tus sum, sed hae paulum dif­fer­unt ab vetustis­simis runis quae in con­ti­nen­ti erant. Per mutatam enim lin­guam fac­tum est, ut novae voces exstar­ent; nec­non opus fuit runas novas invenire, quibus indi­car­en­tur. Imag­inem infra affixi, ut runae con­spici possint:

R. I. Page

Unus est quem suadeo ut legatis, si quid runarum studii incen­dere potuer­im. Nam Ray­mond Ian Page, scrip­tor runarum sci­en­tia ornatis­simus atque eru­di­tis­simus, cuius qui­dem libros non sine causa de manibus vix­dum ponere potui (sunt enim pleni doc­tri­nae!), mul­ta exem­pla e tene­bris pro­la­ta exposuit.

Valete in proximum!

Plures De Runis Symbolae

• Runae, Lit­ter­ae vikingo­rum, Pars I: de runis Latinis.
• Runae, Lit­ter­ae Vikingo­rum, Pars II: Runarum ori­go