Terentii Tunberg Oratio de Helgo Nikitinskio

Hanc ora­tionem, quam Ter­en­tius Tun­berg in con­ven­tu Moscovien­si in memo­ri­am illius Hel­gi Nikitin­skii habuit, hic cum scrip­toris et mod­er­a­to­rum con­ven­tus venia nunc mag­no cum gau­dio edimus.

Ter­en­tius hominibus doc­tis s. p. d.

Moscovi­am ad memo­ri­am viri, cui pares elo­quen­tia et sci­en­tia lit­ter­arum exstiterunt pau­cis­si­mi, cel­e­bran­dam atque pros­e­quen­dam con­gre­gati estis. Quo­rum a coetu etsi cor­pore abesse cogor, ver­ba tamen mea per lit­teras alla­ta ut patien­ter et ani­mo benig­no audi­atis oro.  Vos enim de Hel­go Nikitin­skio allo­qui vole­bam, quocum sum bis dum­tax­at con­gres­sus, paulo qui­dem saepius epis­tu­larum com­mer­cia fre­quen­tavi; cuius autem sci­en­tia et opera lit­teris Lati­nis recen­tioribus feliciter nava­ta numquam fere non utor ac fruor.

De vita Hel­gi deque rebus ab eo gestis vix equi­dem sum idoneus qui dicam, utpote cui numquam fuer­it tal­is neces­si­tu­do cum Hel­go, ut mul­ta de huiusce­mo­di rebus dis­cerem. Sci­ebam autem virum in omni eru­di­tio­n­is atque human­i­tatis genere per­fec­tum et per­poli­tum esse, et mirabar quot lin­guas per­docte calleret. Hel­gus mihi omne vitae tem­pus dis­po­su­isse vide­tur, ut numquam non aliq­uid doceret aut disceret. 

Mul­to igi­tur facil­ius mihi est de operibus ab Hel­go scrip­tis quam de eius vita dis­serere. At mihi tot eius scrip­ta, unde tan­ta elucet eru­di­tio, dili­gen­ter con­sid­er­an­ti modus quidam stat­uen­dus erat. Ita equi­dem has lit­teras com­posi­tu­rus ut in con­ven­tu vestro apte et con­gru­enter recitar­en­tur, per­icu­lum esse intel­lege­bam ne dies vos in con­ven­tum con­vo­catos citius defi­ceret, quam ut omnia, quae de Hel­gi scrip­tis pro­ferre voluis­sem, com­mode audire possetis. 

Suf­fi­ciant igi­tur haec pau­ca indi­cia, quibus audi­tis uti­nam vobis omnibus sit per­spicu­um cur omnes lit­ter­arum Lati­narum recen­tio­rum stu­diosi tan­tam habea­mus gra­ti­am Hel­go: qui qui­dem oper­am haud exiguam scrip­toribus vet­eribus (velut Cal­li­ma­cho Per­sioque Flac­co) ded­it, sed sic in mon­u­men­ta lit­ter­arum Lati­narum recen­tis­si­mo aevo con­di­ta incubuit ut vix ullus aequal­i­um nos­tro­rum alius: ita enim inquisiv­it in libros pos­te­ri­ore aevo Latine scrip­tos, ita opera Lati­na recen­tis­si­ma illus­trav­it atque in nova quadam luce col­lo­cav­it, ut elo­quen­ti­am Lati­nam hisce sae­culis novis­simis evanidam ac qua­si mori­bun­dam fuisse (id quod iam diu doc­ti homines opin­a­ban­tur) tan­dem ali­quan­do negare possimus. 

Mem­o­rare igi­tur in prim­is volui, quan­do ita res tulit, dia­logum ab Hel­go com­posi­tum, qui Sergius, siue de elo­quen­tia gram­mati­co­rum saec. XVII et XVIII inscribitur, opus omni eru­di­tione mirabiliter refer­tum, cuius sim­i­le nihil est hisce fere tribus quat­tuorve sae­culis divul­ga­tum. Ves­tigi­is enim Cicero­nis, Tac­i­ti, Corte­sii, Fami­ani Stradae, alio­rum gram­mati­co­rum praeclaro­rum insis­tens dia­logum de ipsa elo­quen­tia scite et venuste com­po­suit, quem qui dili­gen­ter leg­eret, volens nolensve quo­dammo­do de momen­tis deque pro­gres­sione elo­quen­ti­ae Lati­nae recen­tioris omni ex parte cog­itare cogeretur. 

Nec uno modo de non­nullis gram­mati­cis hominibusque doc­tis, quo­rum elo­quen­tia Lati­na hoc recen­tiore aevo eni­tu­it, optime mer­i­tus vide­tur esse Hel­gus. Eximias quas­dam ora­tiones (velut Davidis Runhkenii) recen­suit, com­men­tari­is instrux­it, in lucem den­uo edid­it. Mul­tas praeterea com­men­ta­tiones eden­das curav­it, quibus opera horum ora­to­rum recen­tio­rum innotescer­ent: tot huius­mo­di opus­cu­la in pub­licum emisit, quot tam bre­vi tem­pore (quod nobis est con­ces­sum) nequaquam pos­sumus enumerare.

Hel­gus Nikitin­s­ki lit­teras Lati­nas recen­tis­si­mas nobis, ut ita dica­mus, ape­ruit ac pate­fecit. Effecit ut doc­ti homines de his lit­teris aliter cog­itar­ent. Effecit ut intel­legere­mus has quoque lit­teras ad pat­ri­mo­ni­um Lat­inum per­tinere, dig­nis­si­masque esse quas homines cul­tus Europaei stu­diosi investigarent.

Gra­tias tibi, O Helge, ob don­um max­i­mum, quod eru­di­tione tua ac sci­en­tia fre­tus nobis dedisti.