Ad Museum Artium Bostoniense

Quae sint opera mira quae illo museo Bostonien­si con­di­ta ser­van­tur? Quid mon­stri sine facie aed­i­fi­ci­um cus­todit? Quis se ad Sphin­gem con­sulen­di causa con­tulit? Haec et alia mul­ta hodie agemus.

Medio mense Iunio trans Oceanum, Bosto­ni­am in Civ­i­tates Foed­er­atas, me con­tuli, ubi in scho­lis aes­tivis per septem dies Latine docerem. Tem­pus ibi perquam iucun­dum exegi–quisquis scho­lis aes­tivis lin­guae Lati­nae vivae inter­fuit vel dis­cip­u­lus vel mag­is­ter, probe scit quam suave sit hoc studi­um lit­ter­arum Lati­narum lin­guaeque Lati­nae Latine cum ali­is com­mune habere.

Cum autem illa sep­ti­mana ad finem verg­eret, et tem­pus esset ani­mos dis­cip­u­lo­rum relaxare, in ipsam urbem Bosto­ni­am iter fec­imus, ut Iacobo Dobr­eff mystagogo—qui idem scho­lis praeerat—Museum Artium Bostoniense lus­traremus. Libet autem hodie pau­cu­la de hoc itinere deque operibus quae muse­um illud praeclarum visen­da habet ver­ba facere.

Itur In Urbem

Cum ipsae scholae aes­ti­vae in oppi­do cui nomen Bridge­wa­ter agerentur—quod ab urbe ali­quan­tu­lum aberat—opus erat tramine, ut Bosto­ni­am ire­mus. Feliciter autem accid­it quod in prox­i­mo erat sta­tio ad quam tram­i­na magna con­stan­tia consistebant—mi cred­ite, vel media nocte et eo serius ulu­lan­tia tram­i­na e cubicu­lo exaudiebam, quod cubicu­lum spectabat traminum orbitas (sic non inepte dici pos­sunt ves­ti­gia quibus insis­ten­tia tram­i­na procedunt). 

Con­sti­tu­tum est autem hora dec­i­ma ante meri­diem tramine profi­cis­ci; quod ubi celeri, ut ita dicam, gradu acces­sit, con­sti­tit, alacres conscendimus.

Paulo post aliq­uid inopinati accid­it: nam min­is­ter tramin­is, qui tesseras nobis com­mod­um ven­dider­at, pro­nun­ti­av­it vires tra­men defi­cere, nobisque duas dari optiones, aut for­tu­nam experiri et sic per­i­cli­tari ne, si forte inter duas sta­tiones tra­men con­sti­tis­set, ambu­lan­dum esset, aut maturius descen­dere de tramine ut sub­ter­ra­neo tramine reliqu­um iter con­fi­cere­mus. Libuit mihi for­tu­nam temptare, non ceteris.

Descendimus igi­tur una et, cum Aeneae sim­i­les per cunicu­los sub­ter­ra­ne­os diu erravis­se­mus, Ital­iam nos­tram tan­dem attin­gere licuit. 

Caput Sine Facie

Calor erat, immo quid dico? aes­tus erat cum ad ipsos musei fores tes­tudi­neo gradu acced­ere­mus. Tum vero oculis sur­sum latis mirum signum lapi­deum sine facie se con­spicien­dum obstulit cuius de mirabili fato plu­ra infra. Hoc signum nihil ver­i­ti gres­sum intro fortes tulimus.

Artium Propugnatrix

Cum introi­tum, id est pretium intran­di, solvis­se­mus, gradu conci­ta­to ad scalas quae sur­sum ad opera immor­talia duce­bant, ivimus. Gradibus super­atis in con­clave mag­num atque rotun­dum ven­imus cuius tec­tum for­ni­ca­tum erat.

Scalas ascen­dendibus tab­u­la in tec­to pic­ta se offert qua effin­gi viden­tur quat­tuor homines; dili­gen­tius vero intuen­tibus non tam esse homines quam sculp­turam, pic­turam, archi­tec­turam, tres denique illas artes patet.

Intuem­i­ni, quae­so, imag­inem infra posi­tam ut illas videatis. Iam vero non sunt solae. Adsunt enim duo alii homines. Qui tan­dem? In sum­ma atque sin­is­tra parte vir vehe­mens fal­cem fer­ens et ictum in artes mis­eras diri­gens con­spic­i­tur. Est autem Chronos, vel tem­pus ipsum quod rerum tam edax est.

Artes vero de medio non tol­lun­tur nam inter­ven­it Min­er­va,  prop­ug­na­trix for­tis­si­ma artium, quae Cronon defendit, hoc est, artes clipeo suo ab eo pro­te­git. Audea­musne igi­tur muse­um vocare vic­ar­i­um ter­restrem Minervae?

Sphinx

Per musei andrones modo pror­sus modo sin­istror­sum modo deor­sum duc­ti a Iacobo Dobreff–amico doc­tis­si­mo eodemque mys­t­a­gogo, qui nobis de tab­u­lis mul­ta eaque doc­ta atque iucun­da narrabat–ad tab­u­lam mihi maxime iucun­dam venimus.

Vari­arum ambage viarum, ut ait poeta, quae ani­mum vel The­sei, filo Ari­ad­nae muni­ti, fregis­sent, in parvum andronem ven­imus;  tum, simul ac sin­istror­sum paulum con­ces­simus, nobis sus­pici­en­tibus se obtulit tab­u­la pic­ta perquam pul­chra atque gravis qua effin­gi­tur homo qui ad gen­ua accid­it ad pedes Sphin­gis ut cum ea loqueretur. 

Iter Periculis Obnoxium

Hunc sphin­gem et hominem genubus nix­um pig­men­tis et pan­no, vin­culis pic­tori­is, vinx­it Eli­hu Ved­der, pic­tor Amer­i­canus aetatis anno vices­i­mo septimo.

Licet hac tab­u­la pic­ta prodi­giosa Aegyp­tum, illam ter­ram long­in­quam, effin­gat, ipse vero eo se non­dum con­tuler­at eo tem­pore quo hanc pinxit. 

In tab­u­la ipsa pere­gri­nus, pan­nis obsi­tus, qui ad gen­ua coram Sphinge accid­it, vide­tur longum atque moles­tum iter per loca invia con­fe­cisse ut gravia respon­sa a Sphinge acciperet. Nos autem qua­si extrin­se­cus per fen­es­tram spec­tantes fugit quid respon­si deder­it Sphinx.

Hic autem pere­gri­nus non vide­tur primus hoc con­sil­i­um cepisse ut Sphin­gem adi­ret, nam in absce­den­tibus tab­u­lae (i.e. in ea tab­u­lae pic­tae parte quae longius abest et a spec­tan­tibus qua­si abscedere vel abire vide­tur.) cern­imus cal­vam for­t­asse alterius pere­gri­ni qui, non dis­sim­ili spe respon­si adduc­tus, se in viam ad Sphin­gem ded­er­at. Quod vero petiv­it, inde secum domum ferre non vide­tur potuisse. Hic vero vita defunc­tus prae­sen­tem pere­grinum nunc qua­si mutus spectat. 

Si cir­cum Sphin­gem ocu­los sus­tu­leri­tis, colum­nas col­lap­sas atque hare­na ex parte sepul­tas videb­itis. Ved­der pic­tor ipse memo­ri­ae pro­did­it se hac tab­u­la pic­ta illud voluisse osten­dere quam des­per­a­ta condi­cio humana esset, cum tam obnox­ia esset nutui naturae.

Hac spec­ta­ta aliam tab­u­lam pic­tam non minus prodi­giosam, quae licet minus invitet ad cog­i­tan­dum quam ad timen­dum, tamen cum magna volup­tate vidimus.

Balaena

Hanc autem pinx­it Johannes Sin­gle­to­nius Copleius (John Sin­gle­ton Cop­ley) anno MDCCLXXVIII, qua effin­gun­tur nau­tae in scapha con­tra canem mar­inum, belu­am hor­ren­dam, strenue pug­nantes. Sed nau­tae non sunt soli, adest enim puer.

Hic puer quat­tuordec­im anno­rum, Brook Wat­son, cum scapha una cum ali­is nautis prope por­tum Havan­nae anno MDCCXXXXIX vehere­tur, calami­tatem pas­sus est:

Aspicite, quae­so, crus pueri in aqua con­tra belu­am pug­nan­tis: iam impe­tus fac­tus est, iam grave vul­nus accepit.

Sed nautis for­titer repug­nan­tibus, suc­cur­ren­tibus, hamo impe­tum in belu­am faci­en­tibus, puer e tan­to per­icu­lo ex ipsius mor­tis fau­cibus erep­tus est, cum imam cruris partem amisisset. 

Idem autem pros­pera for­tu­na usus eva­sit dives qui, cum adole­vis­set, illam calami­tatem pin­gen­dam locav­it pic­tori Johan­ni Sin­gle­to­nio Copleio qui hoc omi­nosum atque prodi­gio­sum spec­tac­u­lum tan­ta arte fecit.

Qui dili­gen­ter tab­u­lam pic­tam intu­i­tus erit, ali­ud per­icu­lum post nau­tas videb­it. Videtisne?

His duabus grav­ibus atque tristibus fab­u­lis spec­tatis ven­imus ad maio­ra, antiquio­ra, diviniora. 

Iuno

Hoc sim­u­lacrum quo effin­gi­tur Iuno dea—id quod homines doc­ti ex diade­mate collegerunt—tredecim pedum et tri­um et decem mil­i­um librarum, est sim­u­lacrum antiqu­um quod max­i­mum in musei­is Amer­i­ca­n­is servatur.

Licet dea Romana sit inte­gra, tamen non eius­dem aetatis sunt omnia eius membra–ecce autem cen­to div­i­nus! Eten­im cor­pus pri­mi sae­culi ante Chris­tum natum et caput cum diade­mate secun­di sae­culi post Chris­tum natum fac­tum est. Nasus et os div­inum saecu­lo prae­sen­ti refec­ta sunt. 

Cum illud esse mirum for­t­asse videa­tur quod hoc tan­tum sim­u­lacrum tam longum fecit iter ex ea ter­ra ubi natum est, non alienum vide­tur hic fab­u­lam eius itiner­is bre­viter perstringere. 

Longa Via Est Roma

Hoc sim­u­lacrum mar­moreum, antiquis tem­po­ribus Romae fic­tum, in solo nati­vo usque ad exi­tum sae­culi undevicesimi–hoc est amplius duo mil­ia annorum–institit. Illo enim tem­pore muli­er Amer­i­cana hanc deam, a famil­ia Ita­la emp­tam, in Ameri­cam domum suam asportan­dam curavit.

Sic Iuno dea orna­men­to fuit hor­to illius famil­i­ae usque ad annum MMXI quo a Museo Artium Mas­sacus­se­tano emp­tum est. 

Aditus Difficilior

Cum sim­u­lacrum esset tantum–circiter tre­dec­im pedum vel quat­truor metrorum–nonne illud mirami­ni in muse­um omni­no infer­ri potuisse? Non temere hoc mirami­ni! Eten­im dea maior erat quam quae, quan­ta qui­dem id tem­po­ris erat, per introi­tum prin­ci­palem infer­ri posset.

Quid ergo? Quid egerunt? Quo confugerunt? Ad artes mag­i­cas? Ad mac­tan­das capras? Nihil minus.

Capite autem abscis­so et foramine per cor­pus fac­to fis­tu­lam metal­li­cam inseruerunt quo ipsa sta­bilire­tur. Deinde in altum tol­lenone­sub­la­ta, et per fen­es­tram tec­ti demis­sa, tan­dem domum suam prae­sen­tem intrav­it dea. 

Ad pedes huius Iuno­n­is stare et excle­sam admi­rari ampli­tudinem moveat ani­mum vel ferreo homini.

Romana 

A Iunone, dea admirabili, ad con­clave itum est quo pluri­ma Romana serv­a­ban­tur, cum alia tum hoc labrum secun­di sae­culi post Chr. Nat. quod deo recli­nan­ti ornatur. 

Mirum quan­tum hoc sim­u­lacro delec­tor quo effin­gi­tur deus bar­ba­tus flu­min­is Nili, capil­lo lau­rea redim­i­to. Si dili­gen­tius atten­deri­tis, et acribus oculis sitis, for­t­asse videb­itis hunc deum cubito sin­istro inni­ti cor­pori sphin­gis cui caput deest.

Praeterea, utrimque con­spici­un­tur qua­si aedic­u­lae vel loculi ubi olim mino­ra sim­u­lacra deum recli­nan­tem comi­tan­tia fuisse sus­pi­cari licet. Hoc ali­isque mul­tis sta­tu­is inspec­tis oculi sua sponte trac­ti sunt ad pari­etes qui vestieban­tur mir­i­fi­cis operibus quibus ocu­los diu pavi. 

Parietes

Hac tab­u­la tec­torii pri­mo saecu­lo post Chris­tum natum fac­ta effin­gun­tur, inter alia, in cam­po nigro ver­santes tres bes­ti­ae quarum pri­ma, in sum­mo pic­ta, est avis, altera, quae supra tec­tum lacunare con­spic­i­tur, est leop­ar­dus; ulti­ma autem neque vero min­i­ma bes­tia medi­um ante colum­nas Ion­i­cas intuen­tibus apparebit: gryps.

Hoc tec­to­ri­um effos­sum est anno MDCCCCI/II in vil­la non longe ab urbe Pom­pei­is sita. Quam tab­u­lam con­tem­plans facere non pos­sum quin con­er ante ocu­los mihi pro­ponere hanc tab­u­lam cum pri­mum pic­ta esset, quales eius col­ores esse oportuit!

Pulchra Atque Falsa Opinio 

Cum tot tamque mirabilibus operibus alio alio magis visu dig­no refec­ti atque delec­tati esse­mus, et musas bene valere iusis­se­mus, foras egres­si sumus.

Qui est memo­ria bona, et bene ini­tium huius sym­bo­l­ae mem­i­nit, iam rogabit quid­nam de sim­u­lacro prodi­gioso dicere vellem quod supra memoravi.

Lau­do memo­ri­am tenacem et diligentiam!

Ut igi­tur por­ta foras ven­imus, con­ver­si bus­tum introi­tui insi­d­en­tem con­spex­imus cui nul­la erant oris lin­ea­men­ta. Quid hoc sibi vellet?

Audi­vi illud sig­nifi­care artes numquam per­fec­tas esse sed usque fieri. Quae res licet for­t­asse pul­chra sit, tamen a vero longe abest.

Veri Inquisitio Atque Investigatio

In patri­am rever­sus cum de sig­ni­fi­ca­tione huius sig­ni mecum cog­i­tassem, decrevi epis­tu­lam mit­tere ad musei cura­tores ut rem omnem pen­i­tus cognoscerem.

Pau­cis abhinc diebus respon­sum opin­ione longius accepi, quod in pau­ca sic con­fer­am: Archi­tec­tus aed­i­ficii voluer­at supra fores fieri signum Iuno­n­is flam­mis cir­cum­datae, quod negotium effin­gen­di cum arti­fi­ci datum esset eiusque pro­plas­ma gyp­se­um­mi­nus placuis­set iis qui museo praeer­ant, res in ali­ud tem­pus dila­ta est. Tan­tum autem tem­pus inter­ven­it ut res in obliv­ionem vener­it, ut fere fit, et homines stu­diosi coeperint fin­gere causas cur signum esset tale.

Nihil ali­ud igi­tur haec Iuno infec­ta sig­ni­fi­cat nisi pri­mum pro­plas­man­on placuisse neque ali­ud postea fac­tum esse.

Estne pro­pri­um homin­is lacu­nas sem­per implere velle?